હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
મૈં શંકર કા વહ ક્રોધાનલ
કર સકતા જગતી ક્ષાર-ક્ષાર,
ડમરું કી વહ પ્રલય-ધ્વનિ હૂં,
જિસમેં નચતા ભીષણ સંહાર,
રણચંડી કી અતૃપ્ત પ્યાસ,
મૈં દુર્ગા કા ઉન્મત્ત હાસ,
મૈં યમ કી પ્રલયંકર પુકાર,
જલતે મરઘટ કા ધૂંઆધાર ,
ફિર અન્તરતમ કી જ્વાલા સે,
જગતી મેં આગ લગા દૂં મૈં,
યદિ ધધક ઊઠે જલ, થલ,
અમ્બર, જડ, ચેતન તો કૈસા વિસ્મય?
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
મૈં આદિ પુરુષ નિર્ભયતા કા,
વરદાન લિએ આયા ભૂ પર,
પય પી કર સબ કરતે આએ,
મૈં અમર હુઆ લો વિષ પી કર,
અધરોં કી પ્યાસ બુઝાઈ હૈ,
પી કર મૈંને વહ આગ પ્રખર,
હો જાતી દુનિયા ભસ્મસાત,
જિસકો પલ ભર મેં હી છૂ કર,
ભય સે વ્યાકુલ ફિર દુનિયા ને,
પ્રારંભ કિયા મેરા પૂજન,
મૈં નર, નારાયણ, નીલકંઠ બન ગયા
ન ઇસમેં કુછ સંશય,
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
હિન્દૂ તન-મન…
મૈં અખિલ વિશ્વ કા ગુરુ મહાન,
દેતા વિદ્યા કા અમરદાન,
મૈંને દિખલાયા મુક્તિ માર્ગ,
મૈંને સિખલાયા બ્રહ્મજ્ઞાન,
મેરે વેદોં કા જ્ઞાન અમર,
મેરે વેદોં કી જ્યોતિ પ્રખર,
માનવ કે મન કા અંધકાર,
ક્યા કભી સામને સકા ઠહર?
મેરા સ્વર નભ મેં ઘહર-ઘહર,
સાગર કે જલ મેં છહર-છહર,
ઇસ કોને સે ઉસ કોને તક,
કર સકતા જગતી સૌરભ મય.
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
મૈં તેજપુંજ,
તમલીન જગત મેં ફૈલાયા મૈંને પ્રકાશ,
જગતી કા રચ કરકે વિનાશ,
કબ ચાહા હૈ નિજ કા વિકાસ?
શરણાગત કી રક્ષા કી હૈ,
મૈંને અપના જીવન દે કર,
વિશ્વાસ નહીં યદિ આતા તો
સાક્ષી હૈ યહ ઇતિહાસ અમર.
યદિ આજ દેહલી કે ખંડહર,
સદિયોં કી નિદ્રા સે જગ કર,
ગુંજાર ઊઠેં ઊંચે સ્વર સે
હિન્દુ કી જય તો ક્યા વિસ્મય?
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
દુનિયા કે વીરાને પથ પર
જબ-જબ નર ને ખાઈ ઠોકર,
દો આંસુ શેષ બચા પાયા
જબ જબ માનવ સબ કુછ ખોકર.
મૈં આયા તભી દ્રવિત હો કર,
મૈં આયા જ્ઞાનદીપ લે કર,
ભૂલા-ભટકા માનવ પથ પર
ચલ નિકલા સોતે સે જગ કર.
પથ કે આવર્તોં સે થક કર,
જો બૈઠ ગયા આધે પથ પર,
ઉસ નર કો રાહ દિખાના હી
મેરા સદૈવ કા દૃઢ નિશ્ચય.
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
હિન્દૂ તન-મન…
મૈંને છાતી કા લહૂ પિલા પાલે
વિદેશ કે ક્ષુધિત લાલ,
મુઝ કો માનવ મેં ભેદ નહીં,
મેરા અન્તસ્થલ વર વિશાલ,
જગ કે ઠુકરાએ લોગોં કો,
લો મેરે ઘર કા ખૂલા દ્વાર,
અપના સબ કુછ હૂ લૂટા ચૂકા,
ફિર ભી અક્ષય હૈ ધનાગાર,
મેરા હીરા પાકર જ્યોતિત
પરિયોં કા વહ રાજમુકુટ,
યદિ ઇન ચરણોં પર ઝૂક જાએ
કલ વહ કિરીટ તો ક્યા વિસ્મય?
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
મૈં વીર પુત્ર, મેરી જનની કે,
જગતી મેં જૌહર અપાર,
અકબર કે પુત્રોં સે પૂછો,
ક્યા યાદ ઉન્હેં મીના બાજાર?
ક્યા યાદ ઉન્હેં ચિત્તોડ દુર્ગ મેં
જલને વાલી આગ પ્રખર,
જબ હાય સહસ્રોં માતાએં,
તિલ-તિલ જલ કર હો ગઈ અમર?
વહ બુઝને વાલી આગ નહીં,
રગ-રગ મેં ઉસે સમાએ હૂં,
યદિ કભી અચાનક ફૂટ પડે,
વિપ્લવ લેકર તો ક્યા વિસ્મય?
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
હિન્દુ તન-મન…
હોકર સ્વતંત્ર મૈંને કબ ચાહા હૈ
કર લૂં જગ કો ગુલામ?
મૈંને તો સદા સિખાયા હૈ કરના
અપને મન કો ગુલામ.
ગોપાલ-રામ કે નામોં પર
કબ મૈંને અત્યાચાર કિએ,
કબ દુનિયા કો હિન્દુ કરને
ઘર-ઘર મેં નરસંહાર કિએ?
કોઈ બતલાએ કાબુલ મેં જા કર
કિતની તોડી મસ્જિદ,
ભૂભાગ નહીં, શત-શત માનવ કે
હૃદય જીતને કા નિશ્ચય,
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
મૈં એક બિન્દુ, પરિપૂર્ણ સિંધુ હૂં,
યહ મેરા હિન્દુુ સમાજ,
મેરા ઇસકા સંબંધ અમર,
મૈં વ્યક્તિ ઔર યહ હૈ સમાજ,
ઇસસે મૈંને પાયા તન-મન,
ઇસસે મૈંને પાયા જીવન,
મેરા તો બસ કર્તવ્ય યહી,
કર દૂં સબ કુછ ઇસકે અર્પણ,
મૈં તો સમાજ કી થાતી હૂં,
મૈં તો સમાજ કા હૂં સેવક,
મૈં તો સમષ્ટિ કે લિએ વ્યષ્ટિ કા,
કર સકતા બલિદાન અભય,
હિન્દુ તન-મન, હિન્દુ જીવન,
રગ-રગ હિન્દુ મેરા પરિચય!
* * *
દૂર કહીં કોઈ રોતા હૈ…
મારી એક રચના છે ઃ ‘દૂર કહીં કોઈ રોતા હૈ!’ આંતરિક કટોકટીમાં જડબેસલાક નજરકેદ વચ્ચે એ લખાઈ હતી. બીમારીને લીધે મને દિલ્હી ઑલ ઈન્ડિયા મેડિકલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટમાં દાખલ કરવો પડ્યો હતો. સૌથી ઉપરના માળે એક કમરામાં મને રાખવામાં આવ્યો, ચોતરફ પોલીસ અને ગુપ્તચરોનો પહેરો. મુલાકાતની સદંતર મનાઈ, સાવ એકલી, રુગ્ણાવસ્થા. સવારના ચાર-સાડા ચાર થાય અને ખળભળતા રડવાનો અવાજ સંભળાય. મારા કમરાની બરાબર નીચે પછીના માળે, મરી ગયેલા દર્દીઓની લાશોને રાખવામાં આવતી હતી. દરદીના સ્વજનો આવે, હૈયાફાટ રુદન કરે. ત્યારે લખાઈ આ કવિતાઃ
તન પર પહેરા, ભટક રહા મન,
સાથી હૈ કેવલ સૂનાપન.
બિછુડ ગયા ક્યા સ્વજન કીસી કા,
ક્રન્દન સદા કરુણ હોતા હૈ.
દૂર કહી કોઈ રોતા હૈ.
* * *
જન્મ દિવસ પર હમ ઇઠલાતે,
ક્યાંે ન ન મરણ-ત્યોહાર મનાતે.
અંતિમ યાત્રા કે અવસર પર,
આંસૂ કા અશકુન હોતા હૈ,
દૂર કહી કોઈ રોતા હૈ.
* * *
અંતર રોએ, આંખ ન રોએ,
ધૂલ જાયેંગે સ્વપ્ન સંજોએ.
છલના ભરે વિશ્વ મેં-
કેવલ સપના હી તો સચ હોતા હૈ.
દૂર કહી કોઈ રોતા હૈ.
* * *
ઈસ જીવન સે મૃત્યુ ભલી હૈ,
આતંકિત જબ ગલી-ગલી હૈ.
મૈં ભી રોતા આસ પાસ જબ,
કોઈ કહીં હોતા હૈ. દૂર નહીં કોઈ રોતા હૈ.
—————-